در این مقاله ما قصد داشته شما را با انواع ترموستات های مربوط به دیگ و پمپ موتورخانه آشنا نموده و نکات اجرایی مفیدی نیز عنوان خواهیم نمود، پس با ما باشید.

در بیشتر موتورخانه ها برای کنترل پمپ ها نیز همچون مشعل ها از روش ترموستاتیک استفاده شده و فارغ از شرایط فیزیکی ساختمان، شرایط آب و هوایی، کارکرد مشعل و نیاز واقعی ساختمان نحوه کنترل آن ها همیشه به شکل استاتیکی است.

مقدار اختلاف دمایی که پمپ تا زمان برآورد این اختلاف درجه حرارت عملکرد خود را داشته را می توان از مشخصه های بارز آن دانست. منظور از اختلاف درجه حرارت، اختلاف بین دو دمای آب گرم چرخشی (آب دیگ) و دمای آب گرم مصرفی (آب منبع) می باشد. ترموستات نیز یک دستگاه حسگر دما است که وظیفه صدور دستور قطعی در دمای معین و تنظیم شده را برعهده خواهد داشت. در ادامه به معرفی حسگرهای دمایی موتورخانه خواهیم پرداخت.

ترموستات جداری (آکوستات جداری):

در این نمونه از ترموستات ها حس کننده اولیه بی متال می باشد و به طور معمول بر روی جداره لوله برگشت موتورخانه به وسیله فنر یا سیم محکم می گردد. (مانند شکل ۲)

پیش از نصب بایستی روی لوله را سنباده کشی نموده تا کاملا صاف و تمیز گردد و بعد نیز روی آن را خمیر مخصوص زده و ترموستات را بر روی آن نصب کرد.

آکوستات جداری

این نوع از ترموستات ها در بخش حرارت مرکزی و موتورخانه به منظور صدور دستور به پمپ، دارای سیرکولاسیون هستند که به طور معمول بر روی ۱۰ درجه کمتر از ترموستات تنظیم خواهد شد. (برای نمونه ۶۵ درجه) در واقع چنانچه میزان دمای آب برگشت از رادیاتورها از این میزان کمتر باشد نشان دهنده قرارگیری ترموستات در حالت وصل و روشن بودن پمپ می باشد.

پس از مدتی رسیدن درجه حرارت آّب برگشت به ۶۵ درجه سبب قطعی ترموستات و نیز خاموشی پمپ موتورخانه می گردد. در صورتی که مقدار دمای تنظیم ترموستات جداری کمتر از ترموستات دیگ باشد، فرمان قطع پمپ خیلی زودتر به وسیله ترموستات داده خواهد شد.

پمپ موتورخانه

درصورتی که میزان تنظیم با ترموستات دیگر از ۱۰ درجه کمتر تفاوت داشته باشد، مدت زمان قرارگیری پمپ سیرکولاسیون در مدار افزایش خواهد یافت. البته این موضوع با توجه به معایبی که داشته نظیر مصرف زياد برق، توليد صدای ناخوشايند و فرسودگی زودرس به هیچ عنوان توصیه نخواهد شد.

از طرفی در صورت برابری و یا بیشتر بودن میزان تنظیم ترموستات جداری با تنظیم درجه دیگ و پمپ موتورخانه، پمپ سیرکولاسیون به صورت یکسره روشن می باشد که این موضوع به هیچ عنوان مطلوب نخواهد بود.

ترموستات ديگ

طراحی این نوع از ترموستات ها که به آکوستات مستغرق نیز معروف هستند به منظور تنظیم درجه حرارت مایعات انجام شده و جهت فرمان دادن به مشعل هاي گازوئيلي و گازي به منظور تنظيم درجه حرارت آب ديگ در تاسيسات حرارت مرکزي و موتورخانه کاربرد خواهند داشت.

آکوستات مستغرق

در این ترموستات ها بخش حس کننده اولیه آن ها به شکل هیدرولیکی می باشد. غلاف همراه این دستگاه نیز این امکان را فراهم نموده تا بتوان آن را بر روی دیگ نصب نمود. در اطراف این غلاف و مخزن حس کننده درون غلاف نیز آبگرم دیگ وجود دارد.

برای آن که حرارت از آب گرم دیگ به درون مخزن حس کننده هر چه سریع تر و بهتر منتقل شود به طور معمول حد فاصل غلاف و مخزن حس کننده با مخلوط براده آلومينيم و گريس و يا پارافين پر می شود.

درون حباب، اتر ریخته شده که با افزایش دما حجیم شده و از طریق فانوسی دستور قطع و وصل صادر می شود.

تجهیزات بخش موتورخانه ساختمان

تنظیم دمای ترموستات بر روی درجه ای به عنوان مثال ۷۵ درجه سانتی گراد انجام خواهد شد. در صورت برابر شدن درجه حرارت آب درون دیگ با درجه حرارت تنظیم شده بر روی آکوستات، کلید داخل آکوستات به وسیله مخزن حس کننده قطع شده و در نتیجه عملکرد مشعل نیز متوقف خواهد شد و پس از کاهش دمای آب درون دیگ، بسته به تفاضل دمای قطع و وصل (۵± درجه)، کلید دوباره وصل شده و مشعل نیز فعالیت خود را از سر خواهد گرفت.

ترموستات حد (آکوستات حد):

تنها وجود یک وسیله کنترل کننده نظیر آکوستات دیگ در سیستم حرارت مرکزی موتورخانه، ضامنی برای بهره برداري مطمئن و ايمني سيستم نخواهد بود. چرا که برخی مواقع ممکن است سيستم مکانيکي آکوستات ديگ موتورخانه که در ۲۴ ساعت مدام قطع و وصل شده دچار مشکل شده و دیگر کارایی اولیه خود را نداشته باشد.

در این شرایطی افزایش درجه حرارت آب درون دیگ سبب خاموش شدن مشعل نشده و بدون شک رسیدن آب درون دیگ به نقطه جوش خساراتی را به بار خواهد آورد. از این رو برای پیشگیری از این مشکل، بر روی دیگ ترموستات حد نصب شده که با ترموستات دیگ به شکل سری بر روی مدار قرار خواهند گرفت. درجه تنظیم ترموستات به نسبت ترموستات دیگ چند درجه بیشتر می باشد.

لذا ترموستات همواره در حالت وصل قرار خواهد داشت مگر در شرایطی که آکوستات قادر به کار کردن نبوده و یا دمای آب درون دیگ به دمای تنظیم شده بر روی ترموستات حد برسد که در این حالت نیز مشعل به وسیله این کنترل خاموش شده و از خسارات احتمالی پیشگیری خواهد نمود.

طراحی و تولید ترموستات های حد به طور معمول به دو صورت انجام می گردد، یکی از آن ها ترموستات حد بالا بوده که مانند ترموستات دیگ است. این دستگاه در صورتی که درجه حرارت از میزان تنظیم شده بالاتر رفته و یا این که آب به مقدار مطمئنی سرد شود به صورت اتوماتیک مشعل را روشن خواهد نمود.

ترموستات بعدی نیز به نوعی قطع کننده درجه حرارت بالا به شمار آمده که از دکمه ریست برخوردار است، در صورتی که درجه حرارت آب دیگ کاهش یافته و به درجه ای مطمئن برسد به کمک دکمه ریست امکان روشن کردن مشعل وجود خواهد داشت.

از این رو نمونه دوم گزینه مناسب تری برای تنظیم درجه دیگ و پمپ موتورخانه به شمار می آید چرا که چنانچه مشعل خاموش شده فرد مسئول متوجه خرابی آکوستات دیگ شده و به موقع آن را تعویض خواهد نمود.

گفتنی است که می توان از یک دستگاه ترموستات دوتایی به جای به کارگیری يک آکوستات ديگ و يک آکوستات حد به صورت مجزا، بهره برد.

بخش دنباله ترموستات دوتایی تعبیه شده در داخل دیگ دو بالب داشته که یکی از آن مربوط به آکوستات معمولي ديگ بوده و دیگری نیز متعلق به ترموستات حد می باشد.

گفتنی است که با گرم شدن آب درون دیگ، این آب به وسیله پمپ سیرکولاتور به داخل ساختمان و رادیاتورها رفته و سبب گرم شدن محیط می گردد. در صورت برخورداری محیط از گرمای مناسب، گرمای آب نگه داشته شده و با رسیدن به ترموستات جداری در مسیر برگشت منجر به خاموش شدن پمپ سیرکولاتور خواهد شد.

نکات کاربردی در رابطه با تنظیم درجه دیگ و پمپ موتورخانه

• دمای آب گرم مصرفی خارج شده از شیر نباید آن قدر افزایش یافته که موجب سوختن فرد مصرف کننده شود (به طور معمول بهترین دما بین ۴۰ تا ۵۰ درجه سانتی گراد می باشد). در اکثر موتورخانه های موجود در ساختمان های مسکونی بر روی پمپ سیرکوله آب شوفاژ منبع تولید آب گرم مصرفی، یک ترموستات نصب شده تا به وسیله آن دما کنترل شود که البته این کار توصیه نخواهد شد.

دلایل نامناسب بودن این کار به شرح زیر می باشد:

1. این کار عمر مفید پمپ را را کاهش داده و نیز سبب افزایش عملکرد مشعل شده که این موضوع منجر به افزایش مصرف سوخت نیز خواهد شد.
2. امکان استفاده از این سیستم در روزهای سرد سال که پمپ سیرکوله اصلی شوفاژ در مدار قرار گرفته وجود نخواهد داشت.
3. به کارگیری این سیستم مانع از آن شده که بر روی درجه حرارت آب گرم مصرفی به طور دقیق کنترل داشت.

از این رو پیشنهاد می شود در صورتی که در موتورخانه خود از این سیستم کنترلی استفاده نموده حتما در اسرع وقت به کمک یک کارشناس فنی آن را با یک شیر سه راهه کنترلی که روی ورودی آب شوفاژ منبع تولید آب گرم مصرفی نصب شده جایگزین کنید.

• عملکرد پمپ های سیرکوله سیستم شوفاژ بایستی به صورت مداوم بوده و این پمپ ها نیاز به روغن کاری مرتب خواهند داشت، چرا که هر چه یک پمپ تعداد دفعات کمتری خاموش و روشن شده بیشتر عمر خواهد نمود. از این رو برای پمپ سیرکوله شوفاژ بهتر بوده از ترموستات استفاده نشود.

چنانچه ناچار به استفاده از ترموستات بوده نیز بهتر است همواره درجه حرارت آن مساوی و یا بیشتر از درجه حرارت تنظیم ترموستات دیگ تنظیم گردد.

از این طریق پمپ سیرکوله هم به صورت مرتب کار کرده و دوام بیشتری داشته و هم این که موجب کاهش زمان کاری مشعل دیگ و نیز مقدار گاز مصرفی خواهد شد.

• استفاده از ترموستات جداری در نصب موتوخانه شوفاژ پیشنهاد نمی گردد. در صورت عملکرد این ترموستات، انتقال گرما دچار مشکل شده و پس از مدتی شوک های وارده از سوی آن به پمپ، سبب سوختن سیم پیچ موتور و یا شکستن کوپلینگ آن خواهد شد.

از این رو به طور معمول شوفاژکارها درجه حرارتی این ترموستات ها را کمی بیشتر از درجه تعیین شده توسط ترموستات روی دیگ تنظیم می کنند که البته این موضوع به طور کاملا سبب توقف کار ترموستات شده و در واقع ترموستات هیچ فایده ای ندارد.

توضیحات: هر موتور الکتریکی در زمان روشن شدن به جریان زیادی نیاز داشته و جریان مورد استفاده او با رسیدن به دور حداکثر خود کاهش می یابد. در صورت کار کردن پمپ سیرکولاتور به صورت مداوم هیچ مشکلی به وجود نخواهد آمد، اما در صورت خاموش و روشن شدن زیاد آن توسط ترموستات جاری، بر اثر شوک های الکتریکی وارده، عمر آن کاهش یافته و به طبع زودتر خواهد سوخت.

از سوی دیگر در صورت خاموش شدن پمپ سیرکولاتور به وسیله ترموستات جداری، آب در گردش نبوده و در نتیجه ترموستات جداری متوجه کاهش دمای محیط نخواهد شد و از آن جایی که محیط موتورخانه گرم بوده ترموستات هیچ عملکردی از خود نشان نداده و پمپ در وضعیت خاموش خواهد ماند.

از این رو نه تنها ترموستات جداری فائده ای به همراه نداشته بلکه در بیشتر اوقات فرآیند انتقال گرما را نیز دچار اختلال خواهد نمود و پمپ سیرکولاتور عمر کمتری خواهد داشت.

امیدواریم توانسته باشیم اطلاعات مفیدی در رابطه با تنظیم درجه دیگ و پمپ موتورخانه در اختیار شما عزیزان قرار دهیم.